سه مدل فروش برق خورشیدی در ایران؛ از قرارداد تضمینی تا بورس انرژی
با توسعه روزافزون نیروگاه‌های خورشیدی در ایران، انتخاب مدل قراردادی مناسب برای فروش برق، به یکی از دغدغه‌های اصلی سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. در این مطلب، سه مدل اصلی فروش برق خورشیدی در ایران طبق ماده ۶۱، ماده ۱۲ و بورس انرژی بررسی می‌شود.
روش‌های فروش برق خورشیدی متنوع و با توجه به نوع پروژه و نیاز سرمایه‌گذاران متفاوت است. این روش‌ها شامل فروش تضمینی، قرارداد‌های صرفه‌جویی سوخت و فروش در بورس انرژی می‌شوند که هر کدام مزایا و چالش‌های خاص خود را دارند. آگاهی از این مدل‌ها به بهره‌برداران کمک می‌کند تا بهترین گزینه را با توجه به شرایط مالی و فنی انتخاب کنند.
۱- فروش تضمینی برق بر پایه ماده ۶۱
این مدل قرارداد، رایج‌ترین و ساده‌ترین روش فروش برق در نیروگاه‌های کوچک و متوسط است. ساتبا برق تولیدی را به مدت ۲۰ سال با نرخ مشخص خریداری می‌کند. تعرفه‌ها سالانه به‌روزرسانی می‌شوند و براساس ظرفیت، منطقه و فناوری نیروگاه تعیین می‌شوند؛ این مدل، ثبات درآمدی، اما محدودیت‌هایی در انعطاف‌پذیری مالی ایجاد می‌کند.
• مدل رایج برای نیروگاه‌های کوچک و متوسط: ساده‌ترین و پرکاربردترین مدل، قرارداد خرید تضمینی برق طبق ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی است. در این مدل، سازمان ساتبا متعهد می‌شود برق تولیدی نیروگاه را به صورت تضمینی و با نرخ مشخص به مدت ۲۰ سال خریداری کند. این تعرفه‌ها هر سال به‌روزرسانی می‌شوند و به ظرفیت نیروگاه، منطقه جغرافیایی و نوع فناوری بستگی دارند.
• مناسب پروژه‌های کوچک و متوسط: این قرارداد برای نیروگاه‌های زیر ۵ مگاوات بسیار مناسب است. اما چالش‌هایی مانند تأخیر در پرداخت‌ها، نرخ ثابت غیرمنعطف و پرداخت‌های ریالی در برابر هزینه‌های دلاری ممکن است بازده اقتصادی پروژه را تحت تأثیر قرار دهد.
۲- فروش برق بر اساس قرارداد ماده ۱۲
در این روش، سود سرمایه‌گذار از کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی محاسبه و پرداخت می‌شود. دولت معادل ارزی یا ریالی صرفه‌جویی را به نیروگاه پرداخت می‌کند. این مدل برای پروژه‌های بزرگ‌تر با بازدهی بالاتر مناسب است، اما نیازمند هماهنگی با وزارت نفت و سازمان برنامه است و ریسک محاسبه صرفه‌جویی واقعی سوخت را دارد.
• سودآوری از محل صرفه‌جویی سوخت فسیلی: این مدل، بر اساس ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر تعریف شده است. اگر نیروگاه خورشیدی بتواند مصرف سوخت‌های فسیلی مانند گاز یا گازوئیل را کاهش دهد، دولت می‌تواند معادل ارزی یا ریالی آن را (با نرخ صادراتی سوخت) به سرمایه‌گذار پرداخت کند.
• مناسب پروژه‌های بزرگ: در حالی که نرخ بازگشت سرمایه در این مدل معمولاً از ماده ۶۱ جذاب‌تر است، اما فرآیند آن پیچیده‌تر بوده و نیاز به تعامل با نهاد‌هایی مانند وزارت نفت و سازمان برنامه و بودجه دارد. همچنین ابهام در محاسبه صرفه‌جویی واقعی سوخت، ریسک این مدل را افزایش می‌دهد.
۳- فروش برق در بورس انرژی
برق تولیدی در بورس انرژی عرضه شده و قیمت آن بر اساس رقابت بازار و عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. قرارداد‌ها معمولاً یک ساله و قابل تمدید هستند. این روش امکان کسب سود بیشتر را فراهم می‌کند، اما به دلیل نوسانات قیمت و نبود تضمین فروش بلندمدت، مناسب نیروگاه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است.
• بازار رقابتی برای فروش برق خورشیدی: در این روش، برق تولیدی به جای فروش تضمینی، در بورس انرژی عرضه می‌شود. نرخ فروش به صورت رقابتی و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و قرارداد‌ها معمولاً یک ساله و قابل تمدید هستند.
• پتانسیل سود بالا با ریسک بیشتر: فروش برق در بورس انرژی بیشتر برای نیروگاه‌های با ظرفیت بالای ۵ مگاوات و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای مناسب است. اگرچه امکان دستیابی به سود بالاتر فراهم است، اما نوسانات قیمت برق، نبود تضمین فروش بلندمدت و نیاز به یافتن خریدار واقعی، از چالش‌های اصلی این مدل محسوب می‌شوند.
جدول مقایسه سه مدل قراردادی فروش برق خورشیدی
| پارامترها |
فروش برق به وزارت نیرو ماده ۶۱ |
فروش برق به وزارت نیرو ماده ۱۲ |
فروش در بورس انرژی |
| نوع درآمد |
فروش تضمینی برق به ساتبا |
درآمد از کاهش مصرف سوخت فسیلی |
فروش برق در بازار رقابتی |
| کاربرد |
نیروگاه‌های کوچک و متوسط (< ۵ مگاوات) |
نیروگاه‌های بزرگ |
نیروگاه‌های متوسط و بزرگ (> ۵ مگاوات) |
| مدت قرارداد |
۲۰ سال (۱۰ سال نرخ ثابت) |
متغیر (بسته به توافق و شرایط صرفه‌جویی) |
معمولاً ۱ ساله، قابل تمدید |
| مزایا |
امنیت بالا، سادگی، درآمد ثابت |
نرخ بازگشت جذاب‌تر، درآمد ارزی احتمالی |
انعطاف بالا، پتانسیل سود بیشتر |
| چالش‌ها |
تأخیر در پرداخت، نوسان ارز، نرخ پایین نسبت به تورم |
فرآیند اداری پیچیده، ابهام در محاسبه صرفه‌جویی |
نوسان قیمت بازار، عدم تضمین فروش، ریسک بالا |
جمع‌بندی
اگر سرمایه‌گذار تازه‌کار هستید یا پروژه‌ای کوچک در دست دارید، قرارداد خرید تضمینی ماده ۶۱ بهترین گزینه است؛ چرا که ساده، شفاف و کم‌ریسک است. اما اگر پروژه‌ای بزرگ‌مقیاس دارید و می‌توانید فرآیند‌های پیچیده اداری را مدیریت کنید، مدل ماده ۱۲ می‌تواند بازدهی بهتری داشته باشد. در نهایت، اگر تیم فنی قوی، منابع مالی کافی و استراتژی بازار دارید، فروش برق در بورس انرژی با وجود ریسک بالا، امکان کسب سود بیشتر را برای شما فراهم می‌کند.
ارسال نظر
برق خورشیدی 
خبرهای مرتبط
