تجارت کربن براساس اصل قراردادن ارزش پولی برای انتشار کربن عمل می‌کند. براساس این سیستم، دولت‌‌‌ها یا نهادهای نظارتی محدودیت یا سقفی را برای میزان کل انتشاراتی که صنایع یا نهادها مجاز به تولید هستند، تعیین می‌کنند. این کمک‌‌‌هزینه‌‌‌ها سپس بین صنایع و نهادها توزیع یا به حراج گذاشته می‌شود. اگر شرکتی از حد مجاز انتشار گازهای گلخانهای تخصیص‌‌‌داده‌‌‌شده فراتر رود، باید کمک‌‌‌های (اوراق) اضافی را از آنهایی که بیش از حد دارند خریداری کند یا با جریمه مواجه شود. ETS، رایج‌‌‌ترین شکل تجارت کربن، سقفی را برای انتشار گازهای گلخانهای تعیین می‌کند و مجوزهایی را به نهادها در بخش‌‌‌های تحت پوشش، مانند تولید برق و تولید اختصاص می‌دهد یا می‌‌‌فروشد. از آنجا که این مجوزها را می‌‌‌توان در بازار آزاد دادوستد کرد، کسب‌وکارها برای کاهش موثر انتشار گازهای گلخانهای تشویق میشوند. این انعطاف‌‌‌پذیری به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا در فناوریهای کاهش انتشار سرمایه‌گذاری کنند یا مجوزهایی را از دیگران خریداری کرده و محیط رقابتی را برای نوآوری و پایداری ایجاد کنند.
انتشار کربن و لزوم توجه به سیستم تجارت کربن در ایران: انتشار دیاکسیدکربن ایران در چند سال گذشته روندی نگرانکننده را نهتنها برای کشور بلکه برای تلاش‌‌‌های جهانی در جهت مبارزه با تغییرات اقلیمی نشان می‌دهد. داده‌ها حاکی از افزایش مداوم انتشار است، به طوری که انتشار گازهای گلخانهای ایران اکنون بیش از ۲درصد کل تولید CO۲ جهان را تشکیل می‌دهد. این سیر صعودی بر نیاز فوری ایران برای رسیدگی به ردپای کربن و گذار به سمت منابع انرژی پایدارتر تاکید می‌کند. ایران بهعنوان یکی از منتشرکنندگان بزرگ گازهای گلخانهای جهانی، نقش مهمی در کاهش کیفیت محیطزیست دارد. یکی از راه‌‌‌های مهم مقابله با انتشار گازهای گلخانهای، مشارکت در سیستم تجارت کربن است. با مشارکت در تجارت کربن، ایران میتواند صنایع را برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای تشویق کند و درعین‌‌‌حال فرصت‌‌‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در پروژههای فناوریهای پاک و انرژیهای تجدیدپذیر فراهم کند.
این رویکرد نهتنها به کاهش انتشار گازهای گلخانهای کمک می‌کند، بلکه رشد اقتصادی و نوآوری را نیز تقویت می‌کند. علاوه بر این، ایران باید توسعه و پذیرش انرژیهای تجدیدپذیر را در اولویت قرار دهد. سرمایه‌گذاری در انرژیهای بادی، خورشیدی و برقآبی میتواند به تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی و کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی کمک کند. انرژیهای تجدیدپذیر نهتنها جایگزین پاک‌‌‌تری هستند، بلکه فرصت‌‌‌هایی را برای ایجاد شغل و امنیت انرژی فراهم می‌کنند. ضروری است که ایران اقدامات پیشگیرانه‌‌‌ای را برای مهار انتشار گازهای گلخانهای و گذار به سمت اقتصاد کم‌‌‌کربن انجام دهد. ایران با پذیرش مکانیزم‌‌‌های تجارت کربن و سرمایه‌گذاری در انرژیهای تجدیدپذیر، میتواند نقش مهمی در مبارزه جهانی با تغییرات آب‌‌‌وهوایی ایفا کند و درعین‌‌‌حال آینده‌‌‌ای پایدار را برای شهروندان خود تضمین کند.
ETS با ایجاد انگیزه برای کاهش انتشار و تشویق سرمایه‌گذاری در فناوریهای انرژی پاک، این پتانسیل را دارد که انتقال به آینده‌‌‌ای با کربن کم را تسریع کرده و درعین‌‌‌حال توسعه انرژیهای تجدیدپذیر را در مقیاس جهانی تقویت کند. یکی از راه‌‌‌های اصلی که ETS میتواند از توسعه انرژیهای تجدیدپذیر حمایت کند، ایجاد انگیزه‌‌‌های مالی برای سرمایه‌گذاری در زیرساختهای انرژی پاک است. تحت چارچوب ETS، صنایع تخصیص داده میشوند یا ملزم به خرید سهمیه انتشار هستند که عملا قیمتی را برای انتشار کربن تعیین می‌کند. با افزایش هزینه انتشار کربن، انرژی مبتنی بر سوخت فسیلی در مقایسه با جایگزین‌‌‌های تجدیدپذیر نسبتا گرانتر می‌شود. این سیگنال اقتصادی، کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران را تشویق می‌کند تا به سمت فناوریهای انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و برقآبی که انتشار کمتر یا صفر مرتبط با عملکردشان دارند، حرکت کنند.
ETS همچنین بهعنوان ابزاری برای نوآوری در فناوریهای انرژی تجدیدپذیر عمل می‌کند. با توجه به قیمت انتشار کربن، شرکت‌ها انگیزه پیدا می‌کنند تا به دنبال راه‌‌‌های مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه‌ای برای کاهش ردپای کربن خود باشند. این امر تلاش‌‌‌های تحقیق و توسعه را به سمت بهبود کارآیی، قابلیت اطمینان و مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه بودن سیستم‌های انرژی تجدیدپذیر سوق می‌دهد. علاوه بر این، درآمد حاصل از فروش سهمیه انتشار گازهای گلخانهای را می‌‌‌توان در پروژههای انرژی تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرد و بودجه حیاتی را برای استقرار فناوری، یکپارچه‌‌‌سازی شبکه و ارتقای زیرساخت فراهم آورد. ETS با تحریک نوآوری و افزایش استقرار انرژیهای تجدیدپذیر به تنوع منابع انرژی و کربن‌‌‌زدایی سیستم انرژی جهانی کمک می‌کند. ایجاد بازارهای کربن پایدار و قابل‌‌‌پیش‌بینی از طریق ETS، بستری را برای برنامه‌‌‌ریزی بلندمدت و سرمایه‌گذاری در پروژههای انرژی تجدیدپذیر ایجاد می‌کند. ETS با ارائه شفافیت در مورد هزینه آتی انتشار کربن، عدم‌اطمینان را برای مشاغل و سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهد و تصمیم‌گیری استراتژیک و تامین مالی پروژه را تسهیل می‌کند.
این پایداری توسعه پروژههای انرژی تجدیدپذیر با دوره‌‌‌های بازپرداخت طولانی‌‌‌تر را تشویق می‌کند؛ مانند مزارع خورشیدی و بادی در مقیاس شهری که به سرمایه‌گذاری اولیه قابل‌‌‌توجهی نیاز دارند؛ اما کاهش قابل‌‌‌توجهی در انتشار گازهای گلخانهای در طول عمر عملیاتی خود ارائه می‌دهند. علاوه بر این، ایجاد چارچوب‌‌‌های نظارتی قوی و مکانیزم‌‌‌های قیمت‌گذاری کربن تحت ETS، اطمینان نظارتی را برای توسعه‌‌‌دهندگان انرژیهای تجدیدپذیر فراهم کرده و یک بستر حمایتی برای سرمایه‌گذاری در انرژی پاک ایجاد می‌کند. ETS همکاری بین‌‌‌بخشی و هم‌‌‌افزایی بین صنایع را تسهیل کرده و امکان تبادل مجوز انتشار و تجمیع منابع برای توسعه انرژیهای تجدیدپذیر را فراهم می‌کند. ETS با اجازه‌‌‌دادن به شرکت‌ها برای مبادله سهمیه انتشار در داخل و در بین بخش‌‌‌ها، فرصت‌‌‌هایی را برای صنایع کربن فشرده ایجاد می‌کند تا در پروژههای انرژی تجدیدپذیر بهعنوان وسیله‌‌‌ای برای جبران انتشار گازهای گلخانهای خود سرمایه‌گذاری کنند.
این همکاری میتواند اشکال مختلفی داشته باشد؛ از جمله سرمایه‌گذاری مشترک، موافقت‌‌‌نامه‌‌‌های خرید انرژیهای تجدیدپذیر و پروژههای جبران کربن. چنین مشارکت‌‌‌هایی نهتنها استقرار انرژیهای تجدیدپذیر را تسریع می‌کند، بلکه اشتراک دانش، انتقال فناوری و ظرفیت‌‌‌سازی در صنایع را تقویت می‌کند و اقدام جمعی را به سمت آینده انرژی پایدار سوق می‌دهد.
تجارت کربن چند مزیت را در مبارزه با تغییرات آب‌‌‌وهوایی ارائه می‌دهد. اولا، سیگنال اقتصادی واضح ارائه می‌دهد و مشاغل را تشویق می‌کند تا هزینههای زیستمحیطی فعالیت‌‌‌های خود را درونی کنند. با تعیین قیمت برای کربن، تجارت کربن انگیزه کاهش انتشار و سرمایه‌گذاری در فناوریهای پاک‌‌‌تر را تشویق می‌کند. علاوه بر این، تجارت کربن همکاری بین‌المللی را در مقابله با تغییرات آب‌‌‌وهوایی تقویت می‌کند. از طریق مکانیزم‌‌‌هایی مانند پروتکل کیوتو و موافقت‌‌‌نامه پاریس، کشورها می‌‌‌توانند در طرح‌‌‌های تجارت کربن شرکت کرده و انتقال کاهش انتشار را به آن‌‌‌سوی مرزها تسهیل کنند. این نهتنها کاهش انتشار جهانی را ترویج می‌کند، بلکه از کشورهای درحال‌‌‌توسعه در گذار به اقتصادهای کم‌‌‌کربن نیز حمایت می‌کند. علاوه بر این، تجارت کربن میتواند رشد اقتصادی و ایجاد شغل را تحریک کند. بازارهای کربن با ایجاد انگیزه برای نوآوری و سرمایه‌گذاری در انرژیهای تجدیدپذیر و بهره‌‌‌وری انرژی، پیشرفت‌‌‌های تکنولوژیکی را تحریک کرده و فرصت‌‌‌های شغلی جدیدی در صنایع سبز ایجاد می‌کنند.
با وجود مزایای بالقوه تجارت کربن، این فرآیند با چالشها و انتقادات خاصی مواجه است. یکی از نگرانی‌های رایج، خطر دستکاری بازار و نوسان قیمت است که میتواند اثربخشی مکانیزم‌‌‌های قیمت‌گذاری کربن را تضعیف کند. به‌منظور رسیدگی به این موضوع، چارچوب‌‌‌های نظارتی قوی و مکانیزم‌‌‌های نظارتی برای اطمینان از یکپارچگی و ثبات بازارهای کربن ضروری است. علاوه بر این، نگرانی‌هایی در مورد پتانسیل تجارت کربن برای تشدید بی‌‌‌عدالتی‌‌‌های زیستمحیطی، بهویژه در جوامعی که قبلا زیر بار آلودگی قرار گرفته‌‌‌اند، وجود دارد. بدون پادمان‌‌‌های کافی، پروژههای جبران کربن می‌‌‌توانند ناخواسته نابرابری‌‌‌های محیطی را تداوم بخشند و جمعیت‌‌‌های آسیب‌‌‌پذیر را بیشتر به حاشیه ببرند. علاوه بر این، اثربخشی تجارت کربن به‌‌‌شدت به‌‌‌دقت دادههای انتشار و یکپارچگی مکانیزم‌‌‌های نظارت و گزارش بستگی دارد. اطمینان از شفافیت و پاسخگویی در حسابداری انتشار گازهای گلخانهای برای حفظ اعتبار بازارهای کربن و جلوگیری از تقلب یا سوءمدیریت بسیار مهم است.
توسعه و استقرار انرژیهای تجدیدپذیر نشان‌‌‌دهنده تغییر اساسی به سمت آینده انرژی پایدارتر، انعطاف‌‌‌پذیرتر و عادلانه‌‌‌تر است. جوامع می‌‌‌توانند با استفاده از انرژیهای خورشیدی، بادی، انرژی آبی، زیست‌‌‌توده و انرژی زمین‌گرمایی، انتشار گازهای گلخانهای را کاهش دهند، امنیت انرژی را افزایش دهند و توسعه اقتصادی را تقویت کنند. بااین‌‌‌حال، تحقق پتانسیل کامل انرژیهای تجدیدپذیر نیازمند تلاش‌‌‌های هماهنگ سیاستگذاران، سهامداران صنعت و جامعه مدنی برای غلبه بر چالش‌‌‌های مربوط به چارچوب‌‌‌های سیاست، مکانیزم‌‌‌های تامین مالی، یکپارچه‌‌‌سازی شبکه و نوآوری‌‌‌های تکنولوژیک است. با اقدام جسورانه و تعهد جمعی، انرژیهای تجدیدپذیر می‌‌‌توانند بهعنوان سنگ‌بنای جهانی پاک‌‌‌تر، سالم‌‌‌تر و مرفه‌‌‌تر برای نسل‌‌‌های آینده عمل کنند.در مواجهه با چالش‌‌‌های اقلیمی فزاینده، سیستم‌های تجارت انتشار (ETS) مکانیزمی پویا و انعطاف‌‌‌پذیر برای تسریع انتقال به انرژیهای تجدیدپذیر ارائه می‌دهند.
ETS با تعیین قیمت برای انتشار کربن و تشویق سرمایه‌گذاری در انرژیهای پاک، نوآوری را تحریک می‌کند، استقرار فناوری را پیش می‌‌‌برد و ثبات بازار را در بخش انرژیهای تجدیدپذیر ارتقا می‌دهد. علاوه بر این، ETS همکاری و هم‌‌‌افزایی بین‌‌‌بخشی را تسهیل می‌کند و صنایع را قادر می‌‌‌سازد تا با یکدیگر در جهت اهداف پایداری مشترک کار کنند. از آنجا که کشورهای سراسر جهان برای دستیابی به اهداف اقلیمی خود و ایجاد اقتصادهای انعطاف‌‌‌پذیر و کم‌‌‌کربن تلاش می‌کنند، ETS بهعنوان ابزاری ضروری برای تحقق پتانسیل کامل انرژیهای تجدیدپذیر و تضمین آینده‌‌‌ای پایدار برای نسل‌‌‌های آینده است.
طبق آمارها، ایران سهمی بیش از ۲ درصد از کل دیاکسیدکربن منتشرشده در جهان را به خود اختصاص داده است. این آمار نگرانکننده نهتنها بیانگر نقش بالای ایران در تشدید تغییرات اقلیمی است، بلکه لزوم اجرای سیاست‌هایی همچون تجارت کربن را دوچندان می‌کند. نیروگاه‌های حرارتی بیش از ۳۱٪، پالایشگاه‌ها ۲۳٪، حمل‌ونقل ۲۳.۵٪، کشاورزی ۱۷٪ و بخش خانگی حدود ۲۰٪ از سهم انتشار گازهای گلخانهای را در ایران به خود اختصاص می‌دهند.
با راه‌اندازی بازار کربن در کشور، صنایع بزرگ و آلاینده مانند پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌های فسیلی، موظف میشوند برای انتشار مازاد خود، اعتبار کربن یا برق سبز از پروژههای انرژی تجدیدپذیر خریداری کنند. این الزام، خود به تنهایی میتواند محرک اصلی توسعه هزاران مگاوات ظرفیت جدید نیروگاه‌های خورشیدی و بادی در کشور باشد.
سیستم ETS با تعیین قیمت انتشار کربن، انرژیهای فسیلی را در مقایسه با انرژیهای تجدیدپذیر گرانتر جلوه می‌دهد. این تفاوت قیمتی، صنایع را به سمت سرمایه‌گذاری در منابع پاک سوق می‌دهد. با رشد قیمت کربن، استفاده از انرژی خورشیدی و سایر تجدیدپذیرها از منظر اقتصادی توجیه‌پذیرتر خواهد شد.
در واقع، بازار کربن نوعی محرک مالی برای توسعه فناوریهای انرژی پاک محسوب می‌شود و سرمایه‌گذاری در زیرساختهای انرژی تجدیدپذیر، بهویژه نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و برقآبی را تسهیل می‌کند. این روند میتواند سهم تجدیدپذیرها در سبد انرژی کشور را افزایش داده و وابستگی ایران به سوختهای فسیلی را کاهش دهد.
در روزهای گذشته، رئیس سازمان حفاظت محیطزیست، از تصویب قریب‌الوقوع مصوبه بازار کربن در هیئت دولت خبر داد. شینا انصاری در یک نشست رسمی اعلام کرد: «این مصوبه میتواند تحولی بزرگ در مسیر کاهش آلودگی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی باشد و ما را به اهداف سازگاری با تغییر اقلیم نزدیک‌تر کند.»
این اظهارنظر رسمی، نشان می‌دهد که اجرای نظام تجارت کربن در ایران به‌زودی وارد مرحله اجرایی خواهد شد. چنین مصوبه‌ای، نهتنها گامی مهم در راستای تعهدات زیستمحیطی ایران است، بلکه میتواند فرصت بی‌نظیری برای رشد اقتصادی از طریق توسعه انرژیهای تجدیدپذیر فراهم آورد.
از سال ۲۰۲۶، اجرای جهانی برچسب کربن الزامی می‌شود. به این معنا که هر کشوری برای صادرات کالا، باید مشخص کند در فرایند تولید آن کالا چه میزان گاز گلخانهای منتشر شده است.
در نبود سازوکارهایی مثل بازار کربن، ایران نهتنها فرصت صادرات را از دست خواهد داد، بلکه هزینههای جانبی برای محصولات تولید داخل نیز افزایش خواهد یافت. لذا راه‌اندازی بازار کربن و توسعه انرژی خورشیدی، تنها یک اقدام محیط‌زیستی نیست، بلکه ضرورتی اقتصادی در رقابت‌پذیری جهانی است.
اجرای تجارت کربن در کشور میتواند مزایای چندوجهی ایجاد کند:
کاهش آلودگی هوا از طریق الزام صنایع آلاینده به خرید اعتبار کربن یا برق سبز
سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی و سایر انرژیهای تجدیدپذیر از محل درآمد حاصل از فروش سهمیه‌ها
ایجاد شغل‌های پایدار در حوزه فناوری پاک
کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و ارتقاء امنیت انرژی ملی
همچنین با مشارکت در بازارهای بین‌المللی کربن، ایران میتواند از پروژههای جبران کربن بهره‌برداری کرده و از کشورهایی که سقف انتشار خود را رعایت نکرده‌اند، منابع مالی جذب کند.
اگرچه راه‌اندازی بازار کربن در ایران میتواند مزایای بی‌شماری داشته باشد، اما چالش‌هایی نیز پیش روی آن است:
نیاز به پایش دقیق دادههای انتشار کربن توسط صنایع
ایجاد شفافیت و اعتماد در صدور، خرید و فروش مجوزها
وضع مقررات سختگیرانه برای صنایع متخلف
حمایت از کسب‌وکارهای کوچک برای ورود به بازار اعتبار کربن
برای موفقیت بازار کربن، ایجاد چارچوب قانونی قوی، پلتفرم تبادل الکترونیکی شفاف و آموزش گسترده به صنایع، امری ضروری است.
ایران با منابع فراوان انرژی خورشیدی و موقعیت اقلیمی ممتاز، میتواند با استفاده از بازار کربن، جهشی چشمگیر در توسعه انرژیهای تجدیدپذیر ایجاد کند. این بازار نهتنها برای مهار بحران آلودگی و کاهش انتشار کربن مفید است، بلکه بستری برای رشد اقتصادی، اشتغال، صادرات و رسیدن به توسعه پایدار فراهم می‌آورد.
با تصویب و اجرای بازار کربن در دولت، اکنون زمان آن رسیده که از انرژی خورشیدی نه‌فقط بهعنوان یک انتخاب سبز، بلکه بهعنوان یک فرصت اقتصادی بی‌بدیل بهره‌برداری کنیم. ایران میتواند با سیاست‌گذاری هوشمندانه، از تهدید تغییرات اقلیمی، فرصت توسعه پایدار بسازد.
ارسال نظر
خبرهای مرتبط
