نیروگاه‌های خورشیدی به‌عنوان یکی از ارکان کلیدی انرژی پایدار، در سال‌های اخیر رشد چشمگیری در ایران و جهان داشته‌اند. اما در شرایطی که تهدیدات نظامی، جنگ‌های منطقه‌ای یا ناآرامی‌های ژئوپلتیکی بخشی از واقعیت کشورهای در حال توسعه هستند، بحث تاب‌آوری (Resilience) این نیروگاه‌ها به موضوعی راهبردی تبدیل شده است. پرسش کلیدی این است: در صورت وقوع حمله نظامی یا بحران گسترده، چه اقداماتی برای محافظت، پایداری و بازیابی عملکرد نیروگاه‌های خورشیدی می‌توان انجام داد؟
برخلاف نیروگاه‌های حرارتی متمرکز یا سدهای برق‌آبی که هدف‌های بزرگی برای حملات نظامی هستند، نیروگاه‌های خورشیدی معمولاً پراکنده‌تر، کم‌ارتفاع‌تر و دارای مقیاس‌های متفاوتی هستند. به همین دلیل، آسیب‌پذیری آن‌ها از نظر نظامی نسبی و در بسیاری مواقع پایین‌تر از زیرساخت‌های فسیلی است.
اما در صورت اصابت مستقیم موشک یا حمله هوایی به یک سایت خورشیدی، آسیب‌های زیر متصور است:
تخریب پنل‌ها، سازه، کابل‌ها یا تابلوهای برق
از کار افتادن اینورترها یا سیستم‌های SCADA
آسیب به انبارها، سیستم‌های مانیتورینگ و مرکز داده
اختلال در ارتباط با شبکه یا تجهیزات حفاظتی
طبق مطالعات منتشرشده توسط سازمان IEA-PVPS و پروژه‌های نظام‌مند انرژی در آلمان، ژاپن، و اوکراین، راهکارهای زیر برای ارتقاء تاب‌آوری نیروگاه‌های خورشیدی توصیه شده‌اند:
طراحی ماژولار باعث می‌شود آسیب‌دیدگی بخشی از سایت، به کل سیستم منتقل نشود.
پنل‌ها و اینورترها باید طوری انتخاب شوند که قطعات جایگزین به‌سرعت نصب شوند.
نیروگاه‌های بزرگ باید انبارهای محلی برای اینورتر، پنل، کابل، فیوز و تجهیزات حفاظتی داشته باشند.
سیستم نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) باید فعال باشد.
سیستم‌های جمع‌آوری داده باید به‌صورت محلی ذخیره‌سازی کنند (Local Buffering).
در صورت قطع ارتباط، اطلاعات نباید از بین برود.
بک‌آپ کامل روزانه از داده‌های بهره‌برداری، مانیتورینگ، و پیکربندی سیستم‌ها ضروری است.
ذخیره در فضای ابری و هارد دیسک رمزنگاری‌شده پیشنهاد می‌شود.
داشتن «برنامه واکنش اضطراری» برای قطع اضطراری، ایزوله‌سازی، یا راه‌اندازی مجدد سیستم‌ها
آموزش پرسنل برای مواجهه با شوک‌های الکتریکی، حریق، تخریب فیزیکی یا قطع شبکه
با توجه به شرایط خاص منطقه و تجربه قطعی‌های شبکه در بحران‌های اخیر، در ایران نیز می‌توان اقدامات زیر را در پروژه‌های خورشیدی لحاظ کرد:
برای حفاظت از تجهیزات کنترلی، مانیتورینگ و روشنایی اضطراری.
برای افزایش نظارت در شرایط ناآرام.
استفاده از سازه‌های مقاوم در برابر حرارت، ضربه و نوسان ولتاژ.
پراکندگی جغرافیایی احتمال آسیب کلی را کاهش می‌دهد.
بررسی مسیر بازگرداندن سریع سایت به مدار تولید در صورت آسیب فیزیکی یا سایبری.
هزینه مقاوم‌سازی کامل نیروگاه‌های خورشیدی با اهداف نظامی بالا است و در اغلب موارد به‌صرفه نیست. اما به‌کارگیری روش‌های افزایش تاب‌آوری (resilience) می‌تواند با کمترین هزینه‌های اضافی، پایداری نیروگاه را در بحران‌ها تا ۷۰ درصد افزایش دهد.
| اقدام | هزینه تخمینی | مزیت کلیدی |
|---|---|---|
| نصب UPS برای کنترلرها | ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان | حفظ اطلاعات و عملکرد |
| انبار قطعات یدکی | حدود ۲ تا ۳ درصد CAPEX | تسریع بازگشت به مدار |
| اسکادا با ذخیره محلی | ۱۰ تا ۲۰ میلیون | پایش دقیق عملکرد در بحران |
| آموزش پرسنل | کم‌هزینه | افزایش آمادگی و ایمنی |
تاب‌آوری نیروگاه‌های خورشیدی در شرایط بحران نظامی، یک اولویت راهبردی برای کشورهایی است که زیرساخت انرژی را بخشی از امنیت ملی می‌دانند. در ایران نیز، با رشد نیروگاه‌های خورشیدی کوچک و بزرگ، زمان آن رسیده که طراحی پروژه‌ها بر اساس سناریوهای مقاومت در بحران ارتقا یابد. این رویکرد نه‌تنها باعث افزایش عمر مفید و کاهش خسارت در بحران‌ها می‌شود، بلکه به‌نوعی اطمینان خاطر برای سرمایه‌گذار و شبکه برق ملی ایجاد می‌کند.
ارسال نظر
خبرهای مرتبط
