در سال‌های اخیر، با رشد قابل توجه احداث نیروگاه‌های خورشیدی در مقیاس‌های مختلف، بحث تعمیر و نگهداری (O&M) این نیروگاه‌ها نیز جدی‌تر شده است. در حالی که بسیاری از سرمایه‌گذاران در ابتدای مسیر تمرکز خود را بر تأمین تجهیزات و نصب سیستم قرار می‌دهند، موضوع نگهداری مستمر، نقش حیاتی در حفظ راندمان، جلوگیری از استهلاک و حفظ پایداری تولید برق دارد.
در نیروگاه‌های خورشیدی کوچک (خانگی و تجاری زیر ۲۰۰ کیلووات)، معمولاً نظارت فنی ساده‌تر بوده و هزینه نگهداری محدود به شستشوی پنل‌ها، بازرسی دوره‌ای تجهیزات و بررسی عملکرد اینورتر است. این موارد اغلب توسط خود مالک یا تیم‌های فنی محلی انجام می‌شود.
اما در نیروگاه‌های خورشیدی بزرگ‌تر از ۵۰۰ کیلووات تا چند مگاوات، نگهداری نیازمند تیم‌های تخصصی، ابزار پایش حرفه‌ای (نظیر اسکادا و لاگر پیشرفته)، سنسورهای اندازه‌گیری و تعمیرات دوره‌ای پیچیده‌تر است. در این پروژه‌ها، قراردادهای رسمی O&M با شرکت‌های متخصص بسته می‌شود که شامل شستشو، بازرسی فنی، پایش عملکرد، گزارش‌دهی و انجام تعمیرات به‌موقع می‌شود.
در پروژه‌های بزرگ، حضور اپراتور دائمی یا نیروی ناظر برای نظارت روزانه و واکنش فوری به خطاهای احتمالی الزامی است. افراد فعال در این بخش باید دانش کافی درباره اینورترها، تابلوهای برق، سیستم‌های حفاظتی و پایش عملکرد نیروگاه داشته باشند.
همچنین، آموزش نیروهای محلی برای پشتیبانی ابتدایی و هماهنگی با تیم O&M، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش و بهره‌وری را افزایش دهد.
پنل‌های خورشیدی برای عملکرد مطلوب نیاز به دریافت حداکثری تابش خورشید دارند. گردوغبار، ذرات معلق، فضولات پرندگان و رسوبات معدنی می‌توانند شفافیت سطح پنل‌ها را کاهش داده و راندمان تولید برق را تا ۱۵ درصد کاهش دهند. به همین دلیل، شست‌وشوی منظم پنل خورشیدی بخش مهمی از عملیات تعمیر و نگهداری نیروگاه محسوب می‌شود.
در میان روش‌های مختلف، دو روش دستی و اتوماتیک بیش از سایرین در ایران رواج دارد:
در این روش، پنل‌ها توسط اپراتور یا نیروی خدماتی با استفاده از آب (ترجیحاً بدون املاح)، تی‌های نرم و ابزارهای ساده تمیز می‌شوند.
مزایا:
هزینه اولیه پایین
قابل اجرا بدون نیاز به تکنولوژی پیچیده
مناسب نیروگاه‌های کوچک یا خانگی
معایب:
نیاز به نیروی انسانی و زمان بیشتر
خطر وارد شدن خط و خش در صورت استفاده ناصحیح از ابزار
کاهش بهره‌وری در پروژه‌های بزرگ
کاربرد:
پیشنهاد می‌شود برای نیروگاه‌های زیر ۱۰۰ کیلووات یا پروژه‌هایی که دسترسی آسان دارند از روش دستی استفاده شود.
در روش اتوماتیک، با نصب بازوهای مکانیکی، ربات یا نازل‌های برنامه‌ریزی‌شده، پنل‌ها به‌صورت دوره‌ای و بدون دخالت انسان شسته می‌شوند. این سیستم‌ها اغلب در ابتدای پروژه نصب می‌شوند یا به نیروگاه‌های موجود اضافه می‌گردند.
مزایا:
صرفه‌جویی در زمان و نیروی انسانی
عملکرد دقیق و قابل‌برنامه‌ریزی
اطمینان از تداوم بهره‌وری در مناطق پرگردوغبار
افزایش عمر پنل و ثبات تولید انرژی
معایب:
هزینه سرمایه‌گذاری اولیه بالا
نیاز به نگهداری دوره‌ای سیستم مکانیکی
صرفه‌جویی اقتصادی تنها در مقیاس‌های بزرگ
کاربرد:
این روش برای نیروگاه‌های بالای ۵۰۰ کیلووات تا چند مگاوات، به‌ویژه در مناطق خشک و بیابانی مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان، یزد، کرمان و قم توصیه می‌شود.
در نیروگاه‌های کوچک، هزینه سالانه نگهداری بین ۱ تا ۲ میلیون تومان است که شامل شستشو و بررسی‌های عمومی می‌شود.
در نیروگاه‌های بزرگ، هزینه نگهداری بین ۲ تا ۵ درصد کل سرمایه‌گذاری اولیه در سال تخمین زده می‌شود. برای یک نیروگاه ۱ مگاواتی، این رقم معادل ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان در سال خواهد بود.
با وجود هزینه‌بر بودن نگهداری نیروگاه، کارشناسان تأکید می‌کنند که این مبلغ در مقایسه با خسارات ناشی از توقف تولید یا خرابی تجهیزات، بسیار ناچیز است.
آمارها نشان می‌دهد که نیروگاه‌هایی که برنامه منظم نگهداری دارند، تا ۱۵ درصد تولید بیشتری نسبت به نیروگاه‌های مشابه بدون برنامه نگهداری ثبت می‌کنند. این افزایش تولید، در کنار کاهش هزینه‌های ناشی از خرابی، منجر به تسریع در بازگشت سرمایه و افزایش درآمد سالانه پایدار می‌شود.
همچنین عمر مفید پنل‌های خورشیدی با نگهداری صحیح، از ۲۵ سال به بیش از ۳۰ سال نیز می‌رسد؛ به‌ویژه در مناطق گرمسیری یا دارای گردوغبار بالا، اهمیت نگهداری دوچندان است.
نگهداری نیروگاه‌های خورشیدی، نه یک هزینه اضافی بلکه جزئی ضروری از فرایند سرمایه‌گذاری است. از نیروگاه‌های کوچک خانگی گرفته تا پروژه‌های صنعتی مگاواتی، بدون برنامه منظم نگهداری، راندمان کاهش می‌یابد و بازگشت سرمایه به تأخیر می‌افتد. توصیه کارشناسان، استفاده از تجهیزات پایش حرفه‌ای، آموزش نیروی انسانی و عقد قرارداد با تیم‌های فنی متخصص برای بهره‌برداری حداکثری از سرمایه‌گذاری خورشیدی است.
ارسال نظر
خبرهای مرتبط
