نقش بومی‌سازی تجهیزات در افزایش درآمد نیروگاه‌های خورشیدی

در سال‌های اخیر با رشد چشمگیر تقاضا برای انرژی تجدیدپذیر، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در ایران سرعت گرفته است. با این حال، وابستگی به تجهیزات وارداتی مانند پنل، اینورتر و کابل، بخش قابل توجهی از هزینه‌های احداث و بهره‌برداری را به ارز خارجی گره زده است. بومی‌سازی و ساخت داخل تجهیزات نه‌تنها باعث کاهش هزینه‌های اولیه (CAPEX) و عملیاتی (O&M) می‌شود، بلکه امکان تعمیر، نگهداری و ارتقای سریع‌تر را فراهم می‌کند. در ادامه، نقش بومی‌سازی در افزایش درآمد نیروگاه‌های خورشیدی از منظر اقتصادی، فنی و راهبردی بررسی می‌شود.

کاهش مستقیم هزینه‌های سرمایه‌گذاری (CAPEX)

بومی‌سازی تجهیزات نیروگاه‌های خورشیدی در کوتاه‌مدت اثر مستقیم و مثبتی بر کاهش هزینه اولیه ساخت نیروگاه دارد و نخستین گام در بهبود بازده اقتصادی پروژه به شمار می‌رود.

• حذف تعرفه‌ها و هزینه‌های بین‌المللی: تولید داخلی باعث حذف تعرفه‌های گمرکی، هزینه‌های حمل‌ونقل خارجی و ریسک‌های لجستیکی می‌شود، که می‌تواند بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از هزینه تجهیزات وارداتی را کاهش دهد.

• ثبات قیمت و کاهش وابستگی ارزی: تأمین تجهیزات از منابع داخلی، پروژه‌ها را از نوسانات نرخ ارز مصون می‌کند و امکان برنامه‌ریزی مالی دقیق‌تری به سرمایه‌گذار می‌دهد.

• کاهش زمان اجرای پروژه: دسترسی سریع‌تر به تجهیزات داخلی، زمان تأمین را کاهش داده و اجرای پروژه را تسریع می‌کند، در نتیجه بازگشت سرمایه زودتر آغاز می‌شود.

• تولید انبوه و قیمت رقابتی: با گسترش تولید داخل و افزایش مقیاس، هزینه ساخت تجهیزات کاهش یافته و رقابت‌پذیری سرمایه‌گذاران در مناقصات خرید تضمینی برق (PPA) و قرارداد‌های فروش انرژی بیشتر می‌شود.

برای کسب اطلاعات در خصوص درآمد پیش‌بینی‌شده یک نیروگاه خورشیدی، مقاله‌ «درآمد نیروگاه خورشیدی ۱۰ کیلووات در سال ۱۴۰۴» در وب‌سایت دکتر سولار، درآمد پیش‌بینی‌شده یک نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۱۰ کیلووات در کشور را تحلیل و بررسی می‌کند.

افزایش بازده اقتصادی از طریق کاهش هزینه‌های عملیاتی (O&M)

تأثیر بومی‌سازی بر هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری نیروگاه‌های خورشیدی در طول عمر ۲۵ ساله، حتی از کاهش هزینه اولیه (CAPEX) نیز مهم‌تر است، زیرا مستقیماً بر پایداری و درآمد بلندمدت اثر می‌گذارد.

• سهولت نگهداری و کاهش زمان خرابی: حضور تیم‌های پشتیبانی داخلی باعث می‌شود تعمیرات و عیب‌یابی سریع‌تر انجام شود و زمان ازکارافتادگی نیروگاه (Downtime) به حداقل برسد. این موضوع به‌صورت مستقیم باعث افزایش تولید انرژی و درآمد می‌شود.

• کاهش هزینه قطعات یدکی: با تولید داخلی تجهیزات، هزینه تهیه قطعات جایگزین کاهش می‌یابد و مشکلاتی مانند حمل‌ونقل بین‌المللی یا محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها برطرف می‌شود.

• سازگاری با شرایط اقلیمی: تجهیزات ساخت داخل با توجه به شرایط آب‌وهوایی ایران مانند تابش شدید خورشید، وجود گرد و غبار و دمای بالا طراحی می‌شوند. این سازگاری باعث افزایش عمر مفید تجهیزات و کاهش نرخ خرابی سالانه می‌شود.

• افزایش ضریب دسترسی: کاهش خرابی‌ها و سهولت در تعمیرات موجب افزایش ضریب دسترسی نیروگاه شده و در نتیجه تولید واقعی انرژی (Yield) در طول سال به حداکثر مقدار ممکن می‌رسد.

برای اطلاعات بیشتر در زمینه تحلیل اقتصادی پروژه‌های خورشیدی، مقاله‌ «قیمت برق خورشیدی ۱۴۰۴؛ هزینه، درآمد و بازگشت سرمایه نیروگاه‌های خورشیدی» در وب‌سایت دکتر سولار، به تحلیل کامل اقتصادی پروژه‌های خورشیدی می‌پردازد.

اثر بومی‌سازی بر نرخ بازگشت سرمایه (IRR) و دوره بازپرداخت

شاخص‌های مالی کلیدی هر پروژه انرژی، مانند نرخ بازگشت سرمایه (IRR) و دوره بازپرداخت سرمایه، بیشترین تأثیر را از بومی‌سازی تجهیزات دریافت می‌کنند.

• افزایش نرخ بازگشت سرمایه (IRR): کاهش هزینه اولیه ساخت نیروگاه (CAPEX) به صورت مستقیم باعث افزایش نرخ بازگشت سرمایه می‌شود. همچنین کاهش هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری (O&M)، جریان نقدی خالص سالانه را بهبود داده و سودآوری پروژه را تقویت می‌کند.

• کاهش دوره بازپرداخت: ترکیب کاهش هزینه اولیه ساخت نیروگاه (CAPEX) و افزایش جریان نقدی خالص سالانه باعث کوتاه‌تر شدن دوره بازپرداخت سرمایه (Payback Period) شده و ریسک مالی پروژه را کاهش می‌دهد.

• افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران: دسترسی پایدار به تجهیزات و قطعات یدکی در داخل کشور، اعتماد سرمایه‌گذاران و نهاد‌های مالی را به پایداری عملیاتی و سودآوری بلندمدت نیروگاه افزایش می‌دهد.

در زمینه بازگشت سرمایه پروژه‌های خورشیدی، مقاله‌ «بازگشت سرمایه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی» در وب‌سایت دکتر سولار، به بررسی هزینه‌ها، مدل‌های درآمدزایی و زمان بازگشت سرمایه برای احداث یک نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۱ مگاوات در کشور می‌پردازد.

بومی‌سازی در زنجیره تأمین تجهیزات کلیدی نیروگاه‌های خورشیدی

برای دستیابی به حداکثر ارزش اقتصادی در پروژه‌های خورشیدی، بومی‌سازی باید در بخش‌های اصلی زنجیره تأمین تجهیزات متمرکز شود. خوشبختانه، طی سال‌های اخیر شرکت‌های دانش‌بنیان و تولیدکنندگان داخلی با تکیه بر توان مهندسی و فناوری بومی، در مسیر خودکفایی و توسعه تجهیزات خورشیدی گام‌های بزرگی برداشته‌اند.

پنل خورشیدی (ماژول)

امروز خطوط تولید ماژول و سلول خورشیدی در کشور، با بهره‌گیری از فناوری‌های روز مانند TOPCon و PERC، در حال گسترش‌اند. این توانمندی باعث شده وابستگی به واردات از بازار‌های پرنوسان جهانی (به‌ویژه چین) کاهش یابد. بسیاری از شرکت‌های داخلی اکنون توان تولید ماژول‌هایی با راندمان بالا و استاندارد‌های بین‌المللی را دارند و حتی بخشی از محصولاتشان را به بازار‌های منطقه‌ای صادر می‌کنند.

اینورتر خورشیدی

تولیدکنندگان داخلی در طراحی و ساخت اینورتر‌های خورشیدی نیز پیشرفت قابل‌توجهی داشته‌اند. این محصولات، متناسب با ویژگی‌های شبکه برق کشور (نوسانات ولتاژ، دمای بالا و شرایط محیطی خاص) توسعه یافته‌اند و در پروژه‌های تجاری و نیروگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بومی‌سازی این بخش، ضمن کاهش هزینه واردات، پشتیبانی فنی سریع و پایدار را برای بهره‌برداران نیروگاه‌ها فراهم کرده است.

کابل‌ها و اتصالات

کارخانجات باسابقه داخلی اکنون کابل‌های مخصوص سیستم‌های فتوولتاییک را با استاندارد PV۱-F و عایق‌های مقاوم در برابر تابش UV، رطوبت و حرارت بالا تولید می‌کنند. این کابل‌ها با شرایط سخت اقلیمی کشور و خاورمیانه سازگار بوده و موجب افزایش ایمنی و طول عمر سیستم می‌شوند.

استراکچر و سازه نگهدارنده

بخش سازه یکی از پرمصرف‌ترین اجزای نیروگاه خورشیدی است. تولید استراکچر‌های فولادی گالوانیزه با مقاومت بالا در برابر خوردگی، باد و زلزله در داخل کشور، صرفه‌جویی چشمگیری در هزینه‌های سرمایه‌گذاری (CAPEX) ایجاد کرده است. شرکت‌های فلزی بومی اکنون سازه‌های مقاوم و قابل نصب سریع را مطابق با استاندارد‌های بین‌المللی طراحی و تولید می‌کنند.

سیستم‌های مانیتورینگ و SCADA

در حوزه نرم‌افزار و کنترل نیز، تیم‌های متخصص داخلی توانسته‌اند سامانه‌های بومی SCADA و پلتفرم‌های مانیتورینگ هوشمند را توسعه دهند. این سیستم‌ها ضمن پایش لحظه‌ای عملکرد نیروگاه، امکان تحلیل داده، مدیریت مصرف و حفاظت سایبری را با تکیه بر زیرساخت‌های مخابراتی داخلی فراهم می‌سازند.

در مجموع، گسترش ظرفیت تولید تجهیزات خورشیدی در کشور، علاوه بر کاهش وابستگی به خارج، موجب شکل‌گیری زنجیره ارزش داخلی، اشتغال‌زایی پایدار و ارتقای امنیت انرژی می‌شود. تداوم حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و سیاست‌های تشویقی برای توسعه فناوری‌های بومی، می‌تواند کشورمان را به یکی از قطب‌های تولید تجهیزات خورشیدی در منطقه تبدیل کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه تأثیرگذاری نیروگاه‌های خورشیدی بر جوامع محلی و اشتغال، مقاله‌ای با عنوان «How Solar Power Benefits Local Communities Economically» در وب‌سایت PVFARM منتشر شده است، که به بررسی ایجاد اشتغال، افزایش درآمد مالیاتی و رشد زیرساخت‌ها در جوامع محلی می‌پردازد.

جمع‌بندی

بومی‌سازی تجهیزات نیروگاه‌های خورشیدی، پلی است میان خودکفایی صنعتی و افزایش سودآوری اقتصادی. با کاهش هزینه‌های ارزی، حذف تعرفه‌های وارداتی و تسهیل دسترسی به قطعات یدکی، سرمایه‌گذاران می‌توانند پروژه‌هایی پایدارتر و با بازگشت سرمایه سریع‌تر اجرا کنند.

علاوه بر این، طراحی تجهیزات متناسب با شرایط اقلیمی کشور موجب افزایش راندمان، کاهش خرابی و افزایش ضریب دسترسی نیروگاه‌ها می‌شود. کاهش هزینه‌های عملیاتی و بهبود نگهداری، درآمد بلندمدت نیروگاه‌ها را تقویت می‌کند.

در سطح کلان، توسعه زنجیره تأمین داخلی در بخش‌هایی چون پنل، اینورتر، کابل، سازه و سامانه‌های مانیتورینگ، نه‌تنها هزینه احداث را کاهش می‌دهد بلکه اشتغال‌زایی، رشد فناوری و امنیت انرژی را تقویت می‌کند.