نیروگاه‌های خورشیدی با حجم بالای سرمایه‌گذاری و گستردگی مکانی، می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر محیط زیست و جوامع محلی داشته باشند. بنابراین، قبل از شروع هر پروژه، لازم است تا ابعاد زیست‌محیطی شامل اثرات بر تنوع زیستی، تغییر کاربری زمین و مصرف منابع طبیعی به دقت شناسایی و مدیریت شوند. در ادامه مطلب، سه محور اصلی الزامات زیست‌محیطی (EIA) نیروگاه‌های خورشیدی، مدیریت کاربری زمین و مصرف آب بررسی می‌شوند.
ارزیابی اثرات زیست‌محیطی به عنوان نخستین گام پیش از احداث نیروگاه خورشیدی، نقشی کلیدی در شناسایی خطرات و کاهش آسیب‌های احتمالی دارد. این فرآیند، ابزاری علمی و مدیریتی برای بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم پروژه بر محیط زیست است.
احداث نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند منجر به کاهش زیستگاه‌ها و اختلال در چرخه‌های بوم‌شناختی شود. بنابراین، شناسایی گونه‌های گیاهی و جانوری بومی، به‌ویژه گونه‌های در معرض خطر، باید در اولویت قرار گیرد تا با طراحی مناسب، زیستگاه‌های حساس حفظ شوند. در مناطقی که گونه‌های نادر وجود دارند، باید کریدور‌های زیستگاهی ایجاد شود یا پروژه به‌گونه‌ای طراحی گردد تا از تداخل با مسیر‌های مهاجرت و زیستگاه‌های حساس جلوگیری شود.
همچنین، تغییر کاربری اراضی، از کشاورزی یا مرتعی به صنعتی، می‌تواند پیامد‌های جدی برای جوامع محلی و تعادل اکولوژیکی داشته باشد. تحلیل جامع باید شامل بررسی خاک، پوشش گیاهی و ظرفیت بازتولید طبیعی زمین باشد تا خطرات مرتبط به دقت ارزیابی شوند.
برای اطلاعات بیشتر، مقاله «Harnessing Renewable Energy Responsibly: The Role of Environmental Impact Assessments» در Inogen Alliance به بررسی نقش ارزیابی تأثیرات محیطی در توسعه مسئولانه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌پردازد.
همچنین در این زمینه، مقاله‌ای در دکتر سولار با عنوان «مطالعات اولیه نیروگاه خورشیدی: گام اول برای ساخت یک پروژه پایدار و سودآور» اطلاعات مفیدی درباره اهمیت انجام مطالعات اولیه شامل ارزیابی زیست‌محیطی در پروژه‌های خورشیدی ارائه می‌دهد.
انتخاب زمین برای احداث نیروگاه خورشیدی یکی از حساس‌ترین مراحل است. اگر این انتخاب به درستی انجام نشود، ممکن است پیامد‌های مخربی مانند تخریب زیستگاه‌ها، کاهش حاصلخیزی خاک و تنش‌های اجتماعی داشته باشد. مدیریت کاربری زمین به معنای به حداقل رساندن اثرات منفی بر اکوسیستم و جوامع محلی است.
به همین دلیل، زمین‌های بیابانی، مناطق بایر و اراضی کم‌بازده، گزینه‌های ایده‌آلی برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی هستند. این انتخاب، علاوه بر کاهش رقابت با کاربری‌های کشاورزی یا مسکونی، مانع از تخریب زیستگاه‌های ارزشمند می‌شود. همچنین، ورود پروژه‌های صنعتی به مناطق حفاظت‌شده، پارک‌های ملی و تالاب‌ها که زیستگاه‌های کلیدی برای گونه‌های نادر هستند، می‌تواند منجر به نابودی جبران‌ناپذیر تنوع زیستی شود و باید از آن اجتناب کرد.
یکی از نوآوری‌های اخیر، ترکیب فعالیت‌های کشاورزی با نصب پنل‌های خورشیدی است که با عنوان کشاورزی-خورشیدی (Agrivoltaics) شناخته می‌شود. در این مدل، پنل‌ها به‌گونه‌ای نصب می‌شوند که سایه‌اندازی کنترل‌شده داشته باشند و امکان کشت محصولات زیر آنها حفظ شود. این راهکار موجب ایجاد منبع درآمد دوگانه برای کشاورزان محلی می‌شود.
در ارتباط با این موضوع، مقاله «Land-Use & Solar Development» در SEIA نحوه استفاده کارآمد از زمین در توسعه پروژه‌های خورشیدی و چالش‌ها و راهکار‌های مرتبط با تعارضات کاربری زمین را بررسی می‌کند.
در زمینه نحوه دریافت مجوز احداث نیروگاه خورشیدی، مقاله‌ای در دکتر سولار با عنوان «مجوز خرید تضمینی برق خورشیدی در سال ۱۴۰۴» به تشریح فرآیند دریافت مجوز احداث نیروگاه، نرخ‌های خرید تضمینی برق خورشیدی در ظرفیت‌های مختلف و مشوق‌های قانونی از جمله قرارداد‌های ۲۰ ساله می‌پردازد.
اگرچه نیروگاه‌های خورشیدی نسبت به نیروگاه‌های حرارتی و هسته‌ای مصرف آب بسیار کمتری دارند، اما برخی فرآیندهای عملیاتی همچون شست‌وشوی پنل‌ها و خنک‌سازی تجهیزات نیازمند منابع آبی هستند. در مناطقی که با کمبود آب مواجه‌اند، این مسئله می‌تواند به چالش بزرگی تبدیل شود.
در این شرایط، فناوری‌های خنک‌سازی خشک یا هیبریدی با کاهش مصرف آب، وابستگی نیروگاه به منابع محلی را کم کرده و همزمان بازدهی عملکردی تجهیزات را حفظ می‌کنند. همچنین، گرد و غبار می‌تواند بازده پنل‌ها را تا ۳۰ درصد کاهش دهد. به همین دلیل، به‌کارگیری فناوری‌های نوین مانند ربات‌های برس‌دار خودکار یا پوشش‌های نانویی ضد گردوغبار، امکان نظافت پنل‌ها را بدون مصرف یا با مصرف اندک آب فراهم می‌سازد.
در نهایت، در مواردی که استفاده از آب اجتناب‌ناپذیر است، طراحی سیستم‌های جمع‌آوری، تصفیه و بازچرخانی آب اهمیت ویژه‌ای دارد. این رویکرد موجب می‌شود همان حجم آب چندین بار در فرآیندهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد و فشار بر منابع آبی منطقه به حداقل برسد.
رعایت الزامات زیست‌محیطی در احداث نیروگاه‌های خورشیدی، کلید توسعه پایدار و کاهش اثرات منفی بر اکوسیستم است. ارزیابی اثرات زیست‌محیطی (EIA)، مدیریت کاربری زمین و حفاظت از گونه‌های نادر، پایه‌های اصلی این رویکرد هستند. استفاده از فناوری‌های نوین مانند اگروفوتوولتائیک (کشاورزی-خورشیدی) و مدیریت هوشمند منابع آب، بهره‌وری و پایداری پروژه را افزایش می‌دهد. توجه همزمان به این محور‌ها موجب کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و ارتقای پذیرش اجتماعی نیروگاه‌ها می‌شود.
ارسال نظر
آموزش خورشیدی 
خبرهای مرتبط
