رشد چشمگیر پروژه‌های خورشیدی در کشور، نیاز به تحلیل دقیق انواع پنل‌های خورشیدی و فناوری‌های به کار رفته در آنها را بیش از پیش نمایان کرده است. انتخاب درست پنل، مستقیماً بر عملکرد، بازدهی و توجیه‌پذیری اقتصادی سیستم‌های خورشیدی تأثیرگذار است.
پنل‌های مونوکریستال (Monocrystalline) با ساختار تک‌بلوری سیلیکونی و راندمان بالا، بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این پنل‌ها معمولاً در پروژه‌هایی با فضای نصب محدود یا اولویت بازدهی بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
راندمان این مدل‌ها معمولاً بین ۱۹ تا ۲۲ درصد است و فناوری‌هایی مانند PERC ، Half-Cell و در مدل‌های جدیدتر TOPCon به کار رفته‌اند. ظاهر تیره و یکنواخت پنل‌های مونوکریستال، علاوه بر زیبایی، به معنای عملکرد بهتر در شرایط تابش کم و دمای بالا نیز هست.
اگرچه سهم پنل‌های پلی‌کریستال (Polycrystalline) در بازار کشور کاهش یافته، اما همچنان به دلیل قیمت پایین‌تر، در پروژه‌های با بودجه محدود یا فضا‌های بزرگ که راندمان اولویت اصلی نیست، کاربرد دارند.
ساختار بلوری چند تکه باعث راندمان کمتر (بین ۱۵ تا ۱۸ درصد) می‌شود و ظاهر آبی‌رنگ و نامنظم آنها از ویژگی‌های ظاهری این مدل‌هاست. اگرچه عملکرد حرارتی ضعیف‌تری نسبت به مونوکریستال دارند، اما در بسیاری از پروژه‌های مناطق روستایی و سیستم‌های کوچک، گزینه‌ای اقتصادی محسوب می‌شوند.
نسل جدید پنل‌ها با فناوری‌هایی مانند TOPCon و HJT به تازگی وارد بازار ایران شده‌اند. این فناوری‌ها به طور خاص در نیروگاه‌های حرفه‌ای و پروژه‌های تجاری که راندمان و پایداری بلندمدت اهمیت دارد، استفاده می‌شوند.
• TOPCon: ساختار پشت سلول بهینه‌سازی شده و رسانایی بالاتری فراهم می‌کند؛ این فناوری موجب افزایش راندمان پنل به بیش از ۲۲.۵ درصد شده و در عین حال افت توان در طول زمان را به حداقل می‌رساند، که به پایداری و عمر طولانی‌تر پنل کمک می‌کند
• HJT: فناوری ترکیبی از لایه‌های کریستالی و آمورف است که علاوه بر ارائه عملکردی بسیار پایدار در دما‌های بالا، راندمان‌هایی تا ۲۳ درصد را در برخی مدل‌ها به دست می‌دهد و موجب افزایش طول عمر و کاهش افت توان پنل در طول زمان می‌شود.
قیمت این پنل‌ها بالاتر از سایر مدل‌هاست، اما به دلیل توان تولید بیشتر در طول عمر مفید، در نیروگاه‌های مقیاس بالا گزینه‌ای سودآور هستند.
در جدول زیر، تعدادی از پرفروش‌ترین پنل‌های خورشیدی خارجی در بازار کشور در سال ۱۴۰۴ به همراه مدل و توان نامی آنها معرفی شده‌اند. این محصولات به دلیل کیفیت ساخت بالا و راندمان مطلوب، محبوبیت قابل توجهی در پروژه‌های مختلف دارند:
| برند تولیدکننده | مدل و توان |
| Jinko Solar | JKM550M-72HL4 / 550 W |
| Trina Solar | TSM-DE19 / 550 W |
| JA Solar | JAM72S30-550/MR / 550 W |
| Canadian Solar | CS6W-550MS / 550 W |
| LONGi Solar | LR5-72HPH / 550 W |
در کشورمان، تعدادی از شرکت‌های داخلی در حوزه تولید و تأمین پنل‌های خورشیدی فعالیت دارند که عمدتاً در دو بخش اصلی متمرکز شده‌اند و هر یک سطح متفاوتی از زنجیره ارزش و فناوری را پوشش می‌دهند:
• مونتاژ پنل با سلول وارداتی: بخش عمده تولید داخلی شامل مونتاژ ماژول‌های خورشیدی با بهره‌گیری از سلول‌های مونوکریستال وارداتی، به ویژه از چین، است. این فرآیند شامل مراحل تخصصی همچون لایه‌گذاری برای محافظت از سلول‌ها، لمینیشن حرارتی جهت ایجاد یکپارچگی مکانیکی، و فریم‌گذاری آلومینیومی برای افزایش مقاومت سازه‌ای ماژول است. برخی تولیدکنندگان داخلی توانسته‌اند به فناوری Half-Cell نیز دست یابند که با کاهش تلفات مقاومتی و بهبود عملکرد در دما‌های بالا، بازده کلی پنل را افزایش می‌دهد.
• تولید محدود سلول و توسعه زیرساخت: تولید صنعتی سلول‌های خورشیدی در کشور هنوز به صورت گسترده عملیاتی نشده است، اما چند پروژه تحقیقاتی و نیمه‌صنعتی در دست اجراست که بر تولید اجزای کلیدی زنجیره تمرکز دارد. این فعالیت‌ها شامل ساخت شیشه‌های ضدانعکاس با پوشش نانو، تولید فریم‌های آلومینیومی اکسترود شده با مقاومت خوردگی بالا، و مونتاژ جعبه‌های اتصال (Junction Box) با استانداردهای حفاظتی IP65 و بالاتر است. این اقدامات، گام‌های اولیه برای بومی‌سازی کامل زنجیره تأمین و کاهش وابستگی به واردات محسوب می‌شود.
چالش‌های اصلی تولید پنل‌های خورشیدی در داخل کشور، محدودیت‌های فنی و تجهیزاتی است که مانع رسیدن به کیفیت و راندمان مطلوب مشابه نمونه‌های خارجی می‌شود.
• عدم دسترسی به تجهیزات تمام‌اتوماتیک خط تولید
خط تولید پنل‌های خورشیدی در سطح جهانی مجهز به دستگاه‌های تمام‌اتوماتیک با دقت بسیار بالا برای مراحل مختلف مانند اتصال سلول‌ها، لمینیشن و کنترل کیفیت است. این تجهیزات سرعت تولید را افزایش داده و میزان خطا و ضایعات را به حداقل می‌رسانند.
در کشورمان، محدودیت دسترسی به این نوع تجهیزات یا هزینه بالای آنها موجب شده که بسیاری از تولیدکنندگان مجبور به استفاده از خطوط نیمه‌صنعتی باشند. این موضوع باعث می‌شود کیفیت پنل‌ها ناپایدار و در برخی موارد پایین‌تر از استانداردهای جهانی باشد و درصد پنل‌های معیوب یا با افت راندمان بالا افزایش یابد.
• محدودیت در تست‌های کیفی مطابق با استانداردهای بین‌الملللی
برای اطمینان از کیفیت و دوام پنل‌های خورشیدی، انجام تست‌های استانداردهای بین‌المللی مانند IEC 61215 (تست عملکرد و دوام) و IEC 61730 (تست ایمنی) ضروری است. این تست‌ها شامل ارزیابی مقاومت در برابر شرایط محیطی سخت، آزمایش‌های حرارتی و رطوبتی، و اندازه‌گیری دقیق راندمان پنل با فلش تست می‌شوند.
در کشورمان به دلیل کمبود آزمایشگاه‌های مجهز با اعتبار بین‌المللی و تجهیزات پیشرفته، این تست‌ها یا به طور کامل انجام نمی‌شوند یا هزینه بسیار بالایی دارند. نتیجه این محدودیت، کاهش اعتماد بازار و سرمایه‌گذاران به پنل‌های تولید داخل و ترجیح آنها به نمونه‌های وارداتی با گواهی‌های معتبر است.
• نبود فناوری تولید سلول‌های پیشرفته مانند TOPCon یا HJT
فناوری‌های پیشرفته سلول خورشیدی مانند TOPCon یا HJT که باعث افزایش راندمان و کاهش افت توان پنل‌ها می‌شوند، نیازمند تجهیزات بسیار تخصصی و دانش فنی بالا هستند. این فناوری‌ها شامل فرآیند‌های لایه‌نشانی دقیق و محیط‌های کنترل شده می‌باشند که در ایران به صورت صنعتی و گسترده در دسترس نیستند.
بنابراین، تولیدکنندگان داخلی عمدتاً از سلول‌های ساده‌تر مونوکریستال یا پلی‌کریستال وارداتی استفاده می‌کنند که بازده و کیفیت پنل‌ها را محدود می‌کند و امکان رقابت با نمونه‌های خارجی پیشرفته را کاهش می‌دهد. با این حال، پنل‌های داخلی برای پروژه‌های با بودجه محدود و مصرف خانگی یا نیمه‌صنعتی می‌توانند گزینه‌ای مقرون به صرفه باشند، به ویژه زمانی که خدمات پس از فروش فعال در دسترس باشد.
رشد سریع پروژه‌های خورشیدی در کشور اهمیت انتخاب پنل‌های باکیفیت و فناوری‌های نوین را افزایش داده است. در حالی که برند‌های خارجی با فناوری‌های پیشرفته و راندمان بالا بازار را در دست دارند، تولید داخل به دلیل محدودیت‌های فناورانه و تجهیزاتی هنوز فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. با این حال، پنل‌های داخلی گزینه‌ای اقتصادی برای پروژه‌های کوچک و متوسط بوده و توسعه فناوری‌های پیشرفته می‌تواند جایگاه آنها را در بازار بهبود بخشد.
ارسال نظر
برق خورشیدی 
خبرهای مرتبط