حمزه سلمانی| تابستان نیامده، خاموشی‌ها آمدند در حالی‌که هنوز به روزهای گرم تابستان نرسیده‌ایم، گزارش‌های متعدد از آغاز خاموشی برق در بخش‌های صنعتی کشور منتشر شده است. طبق اعلام انجمن کارفرمایی نیروگاه‌ها، در تابستان ۱۴۰۳ صنایع کشور باید در برخی هفته‌ها، تا سه روز بدون برق تولید کنند. این در حالی است که تعرفه‌های برق برای مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی نیز به شدت افزایش یافته است. حالا هم مردم و هم تولیدکنندگان، با چالشی بزرگ به نام برق مواجه هستند: برقی که هم کم است، هم گران. در این میان، توجه به یک منبع پاک و پایدار بیش از پیش برجسته شده: برق خورشیدی.
طبق اعلام انجمن شرکت‌های برق خصوصی، در سال گذشته ۴۴.۷ هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از قطعی برق به صنایع کشور وارد شد. محمد پارسا، رئیس این انجمن، در گفت‌وگویی با روزنامه شرق اعلام کرد: «بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت شهرک‌های صنعتی کشور، به دلیل قطعی‌های مکرر برق، به‌طور موقت متوقف شد.» او همچنین هشدار داد که «تکرار این الگوی خاموشی در سال ۱۴۰۳ می‌تواند صنعت کشور را با چالش عمیق‌تری روبه‌رو کند.»
از سوی دیگر، مشترکان خانگی نیز در سال‌های اخیر با خاموشی‌های روزانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند. خانواده‌هایی که در گرمای تابستان با قطعی برق یخچال، کولر و وسایل سرمایشی خود را از دست می‌دهند، از وضعیت موجود به ستوه آمده‌اند.
طبق بخشنامه جدید وزارت نیرو، از ابتدای خرداد ۱۴۰۴، تعرفه برق در بخش خانگی بین ۳۰ تا ۱۱۰ درصد افزایش یافته است. در مناطق گرمسیری، هزینه برق برای مشترکانی که بیش از دو و نیم برابر الگو مصرف می‌کنند، تا ۴۰ برابر مشترک کم‌مصرف محاسبه می‌شود. در بخش صنایع نیز، برخی واحدهای تولیدی با رشد تعرفه تا ۵۸۶ درصد مواجه شده‌اند.
فرشاد فاطمی، اقتصاددان و استاد دانشگاه صنعتی شریف، در مصاحبه‌ای با ایسنا می‌گوید: «افزایش بی‌سابقه نرخ برق، هم فشار سنگینی بر خانوارها وارد کرده و هم قدرت رقابت صنایع را کاهش داده است. در چنین شرایطی، توسعه انرژی خورشیدی، راهی منطقی و بلندمدت برای مدیریت بحران برق است.»
در سال ۲۰۲۳، آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد که بیش از ۶۰ درصد ظرفیت جدید برق در جهان، از منابع تجدیدپذیر تأمین شده است. برق خورشیدی، به‌تنهایی بیش از ۳۲ درصد این ظرفیت را به خود اختصاص داده است.
چین، بزرگ‌ترین تولیدکننده برق خورشیدی جهان، در همان سال بیش از ۲۵۰ گیگاوات نیروگاه جدید نصب کرد. اروپا، آمریکا و هند نیز سهم چشمگیری از سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، داشته‌اند. به عنوان مثال، آلمان اعلام کرده تا سال ۲۰۳۰، نیمی از کل برق مصرفی خود را از منابع خورشیدی تأمین خواهد کرد.
فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، در نشست خبری سالانه این نهاد گفت: «تولید برق خورشیدی نه‌تنها ارزان‌ترین منبع انرژی جدید است، بلکه از نظر سرعت اجرا، پایداری و امنیت انرژی، از سایر گزینه‌ها پیشی گرفته است.»
بر اساس ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، صنایع با ظرفیت مصرف بیش از یک مگاوات موظفند حداقل یک درصد از برق مصرفی سالانه خود را از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین کنند. این میزان در پایان سال پنجم به پنج درصد افزایش می‌یابد. در غیر این صورت، وزارت نیرو موظف است درصد ذکر شده از برق مصرفی این صنایع را با تعرفه برق تجدیدپذیر محاسبه کرده و از صنایع اخذ کند.
در راستای این الزام، شرکت توانیر اعلام کرده است که صنایع در صورتی که نیروگاه خورشیدی به میزان ۸۰ درصد دیماند مصرفی خود احداث کنند، از برنامه‌های مدیریت بار شبکه در دوره اوج بار تابستان ۱۴۰۴ معاف خواهند شد. این معافیت شامل صنایع با یک شیفت کاری که ۵۰ درصد دیماند مصرفی، دو شیفت کاری که ۶۵ درصد دیماند مصرفی و سه شیفت کاری که ۸۰ درصد دیماند مصرفی خود را تأمین کنند، می‌شود.
همچنین، در سطح ساختمان‌های مسکونی، طبق تفاهم‌نامه‌ای بین شرکت توانیر و سازمان نظام مهندسی ساختمان، ساختمان‌های با چهار طبقه و بیشتر یا با مجموع مساحت طبقات بیش از ۱۰۰۰ متر مربع که متقاضی دریافت مجوز ساخت هستند، ملزم به نصب پنل‌های خورشیدی خواهند بود. این اقدام در راستای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش هزینه‌های برق صورت می‌گیرد.
با توجه به این مقررات و مشوق‌ها، استفاده از برق خورشیدی نه تنها به تأمین پایدار انرژی کمک می‌کند، بلکه به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری در صنایع و ساختمان‌ها منجر می‌شود.
ایران با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، ظرفیت بالایی برای تولید برق خورشیدی دارد. طبق برآورد وزارت نیرو، پتانسیل فنی کشور برای احداث نیروگاه خورشیدی بیش از ۶۰ گیگاوات است. با این حال، تا پایان سال ۱۴۰۲، مجموع ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های خورشیدی در ایران، تنها حدود ۱۱۰۰ مگاوات بوده است.
رضا اردکانیان، وزیر پیشین نیرو، در یکی از آخرین سخنرانی‌های خود گفته بود: «هیچ منبعی در کشور مانند خورشید، این‌چنین بی‌هزینه، گسترده و در دسترس نیست. ما اگر از این پتانسیل استفاده نکنیم، در سال‌های آینده هزینه سنگینی خواهیم پرداخت.»
یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در برق خورشیدی، نرخ خرید تضمینی برق توسط دولت است. در سال ۱۴۰۴، وزارت نیرو نرخ خرید تضمینی برق خورشیدی را بین ۳۸,۲۰۰ تا ۴۵,۸۰۰ ریال به ازای هر کیلووات ساعت تعیین کرده است. نرخ بالاتر برای نیروگاه‌هایی است که توسط اقشار کم‌درآمد یا در مکان‌های عمومی مانند مدارس و مساجد احداث می‌شوند.
علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو، در ابلاغیه‌ای تأکید کرده: «ما به‌دنبال افزایش مشارکت مردم و بخش خصوصی در تولید برق هستیم و نرخ‌های جدید خرید تضمینی، بازگشت سرمایه قابل‌قبولی را فراهم می‌کند.»
هزینه احداث هر کیلووات نیروگاه خورشیدی خانگی در ایران حدود ۸ میلیون تومان است. با توجه به نرخ خرید برق، بازگشت سرمایه معمولاً در بازه‌ای بین ۳ تا ۵ سال اتفاق می‌افتد. در نیروگاه‌های صنعتی و تجاری بزرگ‌تر نیز، بازده سرمایه‌گذاری تا ۳۰ درصد گزارش شده است.
سجاد عباسی، کارشناس بازار انرژی، می‌گوید: «در شرایطی که بازار ارز، طلا و خودرو با نوسان‌های شدید روبه‌رو هستند، سرمایه‌گذاری در نیروگاه خورشیدی یک گزینه امن و باثبات محسوب می‌شود.»
توسعه نیروگاه‌های خورشیدی فقط مسئله تولید برق نیست؛ این صنعت به‌طور مستقیم و غیرمستقیم اشتغال‌زا هم هست. طبق گزارش IRENA (آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر)، به‌ازای هر یک مگاوات نیروگاه خورشیدی، تا ۳۰ فرصت شغلی ایجاد می‌شود. این مشاغل شامل طراحی، نصب، نگهداری، آموزش و خدمات پشتیبانی هستند.
در ایران نیز، شرکت‌هایی مانند لیدوپارس، سولارصنعت و نیروآفتاب، آموزش‌های تخصصی نصب نیروگاه خورشیدی را آغاز کرده‌اند و بازار کار این حوزه در حال گسترش است.
وزارت نیرو اعلام کرده است که متقاضیان احداث نیروگاه خورشیدی کوچک‌مقیاس (تا ۲۰ کیلووات) می‌توانند از طریق شرکت‌های توزیع نیروی برق منطقه خود اقدام کرده و ظرف مدت کمتر از سه ماه، قرارداد خرید تضمینی امضا کنند. همچنین وام‌هایی تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان با بهره ترجیحی برای این پروژه‌ها در نظر گرفته شده است.
ایران در آستانه تابستانی دیگر با بحران برق روبه‌روست؛ بحرانی که هم تولید را تهدید می‌کند و هم زندگی روزمره مردم را مختل ساخته. در این میان، برق خورشیدی به‌عنوان راه‌حلی واقعی، قابل‌دسترس و اقتصادی، بیش از هر زمان دیگری مطرح شده است. با وجود ظرفیت بالای خورشیدی در کشور، حمایت‌های دولتی و بازده مناسب سرمایه‌گذاری، اکنون زمان آن است که همه—از خانوارها گرفته تا سرمایه‌گذاران—برای ورود به این مسیر آماده شوند.
اگر تاکنون به نیروگاه خورشیدی فکر نکرده‌اید، اکنون بهترین فرصت است. اطلاعات بیشتر را از شرکت‌های توزیع برق منطقه خود یا منابع معتبر مانند ساتبا دریافت کنید و گام اول را به‌سوی آینده‌ای روشن‌تر بردارید.
ارسال نظر
خبرهای مرتبط
